#Alrai_LB_01_HomePage_full_ad { width: 728px; height: 90px; background: color(display-p3 0.9333 0.9333 0.9333); margin:0 auto; @media screen and (max-width:768px){ #Alrai_LB_01_HomePage_full_ad{ display: none } } }
#Alrai_LB_01_HomePage_full_ad { width: 728px; height: 90px; background: color(display-p3 0.9333 0.9333 0.9333); margin:0 auto; @media screen and (max-width:768px){ #Alrai_LB_01_HomePage_full_ad{ display: none } } }

هندسة العش عند الدبور الاحمر

تاريخ النشر : الثلاثاء 12:00 27-3-2012
No Image

د. نزار جمال حداد - تعتبر الحشرات المجتمعية من أكثر الكائنات الحية سحراً في علاقتها التكاملية والتعايشية مع بعضها، فلا يستطيع الفرد فيها أن يحيا منفرداً ولا يستطيع الكل فيها (الطائفة) أن يحيا بدون عمل الفرد. ومن بين هذه الحشرات النحل والنمل والدبور، ويتمتع الدبور بالشعبية الأقل بين الحشرات المجتمعية؛ وقد يكون ذلك مرتبطاً بالألم الذي يصاحب لسع الدبور الذي قد يتعرض له الإنسان مقارنة مع المنتجات التي ينتجها النحل ومثال الكد الذي يظهره النمل، إلا أن الدارس لسلوك الدبور ودورة حياته في حقيقة الأمر ينبهر بالطاقات والابداعات الهندسية التي يمتاز بها ، ومن بين أنواعه الدبور الأحمر أو ما يعرف بالدبور الشرقي أو دبور البلح، وهو ينتمي إلى الحشرات غشائية الأجنحة وينتشر في المناطق الجنوبية والشرقية من حوض البحر المتوسط وجنوب شرق آسيا والشرق الأوسط وشبه الجزيرة العربية وأثيوبيا، ومن بين القدرات الهندسية البديعة لدى هذا الدبور المنتشر في بلادنا قدرته على الحفر والنقل وعجن المواد والتصميم والتمويه والإخفاء واحتساب المواقع الدفاعية عن عُشه.
في مطلع الربيع بعد خروج الملكة من سباتها الشتوي تبدأ رحلات استكشافية لاختيار موقع عشها ليكون محمياً من الاعتداءات وقابلاً للتوسعة وبعيداً عن المخاطر كمياه الأمطار والسيول وعبث العابثين، وتبدأ الملكة ببناء قرص من 3-7 عيون سداسية معلقة في سقف العش الذي تختاره رابطة القرص بأعمدة اسطوانية مصنوعة من الطين ومقواة بلحاء الأشجار والمواد الورقية و السليلوزية ثم تضع بعدها البيض وترعاه لحين اكمالها دورة حياتها ليتفرغ بعدها الجيل الجديد لبناء العش والأقراص التي يصل عددها من 3-7 أقراص ترتبط فيما بينها بأعمدة كالتي وردت سابقاً لتتفرغ الملكة لوضع البيض لتضع ما يزيد عن 4 آلاف بيضة طيلة فترة حياتها، ولتبدأ العاملات بعمليات جمع الطعام واطعام الأجيال الجديدة، وعلى عكس النحل والنمل لا يقوم الدبور بتخزين الطعام بل يجمع قوت يومه وقوت صغاره مما يجعله أقل تطوراً من النحل والنمل.
ولهندسة العش سحرها الخاص عند الدبور فالاقراص معلقة من أعلى إلى أسفل بعكس الجاذبية الأرضية، وتأخذ شكل الهرم المقلوب فالأقراص الكبرى من أعلى والصغرى من أسفل، كما أن سطوح الأقراص العلوية ملساء لتسمح للماء بالإنسياب عنها إذا تسرب إلى العش. كما يمتاز الدبور عن النحل بأن اليرقات في الدبور تقوم بإغلاق عيونها السداسية بنفسها باستخدام خيوط تنسجها على نفسها، بينما في النحل وعند بلوغ اليرقات العمر المحدد يقوم النحل بتغطية العيون السداسية بطبقة شمعية.
علّنا نكون في هذا الإيجاز قد ألقينا الضوء على كائن قد يعتبر غير محبوب إلا أن سحر الهندسة في داخل عشه يعتبر أساساً للعديد من القواعد العلمية التي لا يزال الإنسان بحاجة إلى تعلّمها من هذا المخلوق.

مدير مديرية بحوث النحل – المركز الوطني للبحث والارشاد الزراعي
رئيس الاتحاد النوعي للنحالين الاردنيين
[email protected]

.alrai-related-topic { width: 100%; } .alrai-related-topic .wrapper-row { gap: 27px; flex-wrap: nowrap } .alrai-related-topic .item-row { padding-right: 1px; width: 280px; } .alrai-related-topic .item-row .item-info { padding: 15px 15px 28px 16px; border: 1px solid rgba(211, 211, 211, 1); height: 118px; } .alrai-related-topic .item-row .item-info a { color: #000; color: color(display-p3 0 0 0); text-align: right; font-family: Almarai; font-size: 15px; font-style: normal; font-weight: 800; line-height: 25px; text-decoration: none; -webkit-line-clamp: 3; -webkit-box-orient: vertical; display: -webkit-box; overflow: hidden; } @media screen and (max-width:768px) { .alrai-related-topic .wrapper-row { flex-wrap: wrap } .container .row .col-md-9:has(.alrai-related-topic) { width: 100%; } .alrai-related-topic { margin-top: 10px; } .alrai-related-topic .item-row { width: 100%; } }
#Alrai_LB_01_HomePage_2 { width: 300px; height: 250px; background: color(display-p3 0.9333 0.9333 0.9333); margin:23px auto; } #widget_1895 #Alrai_MPU_01{ margin-top:42px;}
.alrai-culture-art-widget{border-right:1px solid #d9d9d9;padding-right:11px}.alrai-culture-art-widget .title-widget-1 a{color:color(display-p3 0 .6157 .8745);text-align:right;font-family:Almarai;font-size:24px;font-style:normal;font-weight:800;line-height:39px;text-decoration:none;padding-bottom:5px}.alrai-culture-art-widget .title-widget-1{margin-bottom:26px}.alrai-culture-art-widget .title-widget-1::after{content:"";position:absolute;left:0;right:0;bottom:0;background:linear-gradient(90deg,rgba(0,85,121,.05) 0,#009ddf 100%);z-index:1;height:3px;width:100%}.alrai-culture-art-widget .img-row{width:100%}.alrai-culture-art-widget .img-ratio{padding-bottom:58%}.alrai-culture-art-widget .item-info{padding:23px 0}.alrai-culture-art-widget .item-info a{color:#000;color:color(display-p3 0 0 0);text-align:right;text-decoration:none}.alrai-culture-art-widget .item-row:not(:first-child)>a{display:none}.alrai-culture-art-widget .item-row a{color:#000;color:color(display-p3 0 0 0);text-align:right;text-decoration:none;-webkit-line-clamp:3;-webkit-box-orient:vertical;display:-webkit-box;overflow:hidden}.alrai-culture-art-widget .item-row:not(:last-child){border-bottom:1px solid #d9d9d9}@media screen and (min-width:1200px){#widget_1703 .alrai-culture-art-widget{border-right:0px;padding-right:0}}
.alrai-epaper-widget{margin-top: 20px; max-width:250px}
Tweets by alrai
.alrai-facebook-embed{margin-top: 70px;}
#Alrai_LB_01_HomePage_2 { width: 300px; height: 250px; background: color(display-p3 0.9333 0.9333 0.9333); margin:23px auto; } #widget_1895 #Alrai_MPU_01{ margin-top:42px;}
#widget_2097 .alrai-section-last-widget {padding-top:35px;margin-top:0;} .alrai-section-last-widget .row-element .item-row .img-ratio{ display:flex; } /* Horizontal scroll container */ .alrai-section-last-widget .full-col { overflow-x: auto; overflow-y: hidden; -webkit-overflow-scrolling: touch; width: 100%; } /* Flex container - critical changes */ .alrai-section-last-widget .content-wrapper { display: flex; flex-direction: row; flex-wrap: nowrap; /* Prevent wrapping to new line */ align-items: stretch; width: max-content; /* Allow container to expand */ min-width: 100%; } /* Flex items */ .alrai-section-last-widget .item-row { flex: 0 0 auto; width: 200px; /* Fixed width or use min-width */ margin-right: 7px; display: flex; /* Maintain your flex structure */ flex-direction: column; } /* Text handling */ .alrai-section-last-widget .article-title { white-space: nowrap; /* Prevent text wrapping */ overflow: hidden; text-overflow: ellipsis; display: block; } /* Multi-line text truncation */ .alrai-section-last-widget .item-row .item-info a { display: -webkit-box; -webkit-line-clamp: 3; -webkit-box-orient: vertical; overflow: hidden; white-space: normal; /* Allows line breaks for truncation */ } /* Hide scrollbar */ .alrai-section-last-widget .full-col::-webkit-scrollbar { display: none; } @media screen and (min-width:1200px){ .alrai-section-last-widget::after { transform: translateX(0); } } @media screen and (max-width: 768px) { .alrai-section-last-widget .row-element .content-wrapper { flex-direction: row !important; } .alrai-section-last-widget::after{ transform: translateX(100%); right:0; left:0; } }
.death-statistics-marquee .article-title a,.death-statistics-marquee .title-widget-2 a{text-align:right;font-family:Almarai;font-style:normal;font-weight:700;line-height:25px;text-decoration:none}.death-statistics-marquee .breaking-news-wrapper{width:100%;display:flex}.death-statistics-marquee .breaking-news{background-color:#7c0000;padding:22px 17px 24px 18px;color:#fff;text-align:right;font-family:Almarai;font-size:22px;font-weight:700;line-height:25px}.death-statistics-marquee .breaking-news-content{background-color:#b90000;padding:22px 18px 24px 21px;color:#fff;text-align:right;font-family:Almarai;font-size:22px;font-weight:700;line-height:25px;width:100%;position:relative}.full-container .marquee-container-widget:not(.relative-widget) .wrapper-row{position:fixed;width:100%;right:0;bottom:0;z-index:100000}.death-statistics-marquee .marquee-container-widget .title-widget-2{width:75px;background-color:#757575;color:#fff;height:60px;display:flex;align-items:center;justify-content:center}.death-statistics-marquee .title-widget-2 a{color:#fff;color:color(display-p3 1 1 1);font-size:15px;padding:16px 18px 16px 15px;display:block}.death-statistics-marquee .content-row:not(.content-row-full){width:calc(100% - 100px);background-color:#000}.death-statistics-marquee .content-row marquee{direction:ltr}.death-statistics-marquee .content-row .img-item{display:inline-flex;height:60px;align-items:center;vertical-align:top}.death-statistics-marquee .content-row .article-title{height:60px;display:inline-flex;align-items:center;color:#fff;padding:0 15px;direction:rtl}.death-statistics-marquee .article-title a{color:#fff;color:color(display-p3 1 1 1);font-size:17px}.death-statistics-marquee .title-widget-2{width:100px}#widget_1932{position:static;bottom:0;width:100%;z-index:1}